Hipnoza – stan psychiczny (dokładnie odmienny stan świadomości ), pomiędzy snem a jawą, charakteryzujący się wzmożoną podatnością na sugestię. Termin hipnoza pochodzi od greckiego słowa hipnos, czyli sen.
Hipnoza, chociaż niekiedy bardzo przypomina sen – snem nie jest. Dowodzą tego badania elektroencefalograficzne mózgu. Inna częstotliwość mają bowiem fale mózgowe człowieka śpiącego, inną rozbudzonego, a jeszcze inną zahipnotyzowanego (stan głębokiego odprężenia, relaksu).
Stan hipnotyczny jest naturalnym stanem umysłu występującym u ludzi często podczas dnia. Jest pogłębionym stanem koncentracji – a poprzez to ograniczeniem spostrzegania tego, co jest poza polem koncentracji.
Umiejętność hipnotyzowania wykorzystywana jest w terapii od wieków celem powrotu do zdrowia i osłabienia, niwelowania objawów oraz pomocy w przezwyciężaniu uzależnień.
Zwykle hipnoza używana jest przede wszystkim w stanach:
- wyczerpania stresem
- braku odporności psychicznej i immunologicznej
- różnego rodzaju schorzeniach ciała natury psychogennej
- dolegliwościach bólowych
- wysokiego poziomu niepokoju i lęku (umożliwia jego odreagowywanie).
Umożliwia także w atmosferze bezpieczeństwa i zaufania (relacja terapeutyczna)
- pracę na rzecz rozwoju osobowości;
- pracę z zachowaniami czy cechami charakteru utrudniającymi interakcje społeczne i zaufanie do siebie czy satysfakcjonujący styl życia.
Jedna z fizjologicznych definicji stanu hipnotycznego głosi, że występuje on wtedy, gdy udaje się „wyłączyć” wszystkie typy aktywności mózgu pacjenta oprócz dolnego zakresu fal alfa i górnego zakresu fal teta, a więc w stanie hipnozy występują wyłącznie fale o częstotliwości 6-10 Hz lub 7-14 Hz i nie ma śladów fal beta. Zdominowanie prac mózgu przez dolny zakres fal alfa powoduje charakterystyczne dla tego stanu efekty kataleptyczne i somnabulistyczne – a więc brak odczuwania bólu (tzw.. hypnoanestezja) i brak świadomej kontroli nad częścią własnego ciała – zwłaszcza nad kończynami. Najnowsze badania nad funkcjonowaniem mózgu pokazują, że komunikacja umysł-ciało i ciało-umysł (zawsze dwustronna) jest bardzo użyteczna w psychoterapii i potwierdza jej skuteczność:
- Informacja związana z wpływami środowiska zostaje kodowana w neuronach kory mózgowej a później przetwarzana w układzie limbiczno-podwzgórzowo-przysadkowym na język przekaźników neurochemicznych, które za pomocą układu krążenia docierają do receptorów komórkowych w ciele i mózgu.
- Receptory komórkowe za pomocą przekaźników przesyłają informację do jądra komórkowego i aktywują geny wczesnej odpowiedzi i geny docelowe (informacja jest kodowana za pomocą RNA).
- RNA służy do produkcji protein pełniących różne funkcje (np. proteiny stają się nośnikami informacji).
- Proteiny jako nośniki informacji stają się pamięcią molekularną i indukują one w sieci neuronalnej zależne od stanu uczenie się, zapamiętywanie i zachowanie.
Ten kreatywny proces ma cztery fazy: aktywuje geny wczesnej odpowiedzi, powoduje ekspresje genów odpowiedzialnych za zachowania związane ze stanem a także genów zależnych od aktywności, a co najważniejsze powoduje neurogenezę (powstawanie nowych komórek nerwowych) – badania i prace Ernesta Rossi
Niektóre teorie głoszą, że następuje też swoiste zastąpienie roli funkcji fal beta falami teta – dzięki czemu w stanie hipnotycznym pozostaje się podatnym na sugestię i można wykonywać polecenia osoby która podaje sugestie lecznicze do aktywnej części mózgu pacjenta.
T R E N I N G A U T O G E N N Y
Trening autogenny dużą popularność jako technika hipnotyczna zawdzięcza swojej prostocie i dużej skuteczności oddziaływania świadomości na podświadomość. Najłatwiej naukę hipnozy zacząć właśnie od treningu autogennego i wielu trenerów hipnozy tak właśnie postępuje.
Podczas wykonywania treningu pacjent zapoznaje się z naturalnymi reakcjami swojego organizmu na wizualizację, oczekiwania, wyobrażenia. Wcześniej też u każdego z nas takie reakcje pomiędzy myśleniem a reakcjami organizmu zachodziły, lecz dopiero podczas treningu autogennego wiele osób, po raz pierwszy je sobie uświadamia.
Zwyczajowo stosowany najczęściej jest model hipnozy wg Miltona Ericksona który uznany został przez terapeutów za czołowego eksperta w dziedzinie współczesnej hipnozy medycznej. Erickson bardziej niż ktokolwiek inny w tej dziedzinie zbadał i zademonstrował ogromny potencjał jaki kryje w sobie hipnoza. W jego warsztacie pracy można dostrzec spójne i systematycznie występujące wzorce.
Są to językowe wzorce hipnotyczne – dopasowywanie się do sygnałów zachowań niewerbalnych, stosowanie metafor w kontakcie indywidualnym i grupowym, terapeutycznym i rozwojowym oraz ukryte sugestie – stanowią model Miltona (nazywany również odwróconym metamodelem językowym). Wzorce komunikacji hipnotycznej stosowane przez niego działają niemal jak magiczne formuły, dzięki którym pomagał swoim pacjentom przypominać sobie to, o czym zapomnieli, że zapomnieli.
Model Miltona jest sposobem wywołującym i utrzymującym trans przy użyciu języka w celu skontaktowania się z ukrytymi zasobami naszej osobowości. Trans jest stanem, w którym osiągasz wysoką motywacje, aby uczyć się od nieświadomości w bezpośredni sposób. Nie jest to stan pasywny ani też nie pozostajesz w nim pod wpływem kogoś innego bez możliwości wewnętrznej odpowiedzi „nie”. Pomiędzy terapeutą a pacjentem powstaje współpraca, relacja terapeutyczna, odpowiedzi pacjenta pozwalają terapeucie rozpoznać co należy zrobić dalej by kontynuować zdrowienie.
Na ten model składa się zestaw kilkudziesięciu narzędzi językowych pozwalających wywierać hipnoterapeutyczny wpływ na odbiorcę, nawet bez stosowania formalnej hipnozy. Pacjent nie musi wówczas leżeć, nie musi zamykać oczu, nie musi mieć wyłączonej świadomości. Może to być też zwykła rozmowa, zbieranie wywiadu czy właśnie opowiadanie anegdot i przypowieści.
Komunikacja międzyludzka przebiega bowiem równocześnie i równolegle na poziomie świadomym i nieświadomym. Można świadomie porozumiewać się z nieświadomością rozmówcy.
Za Ericksonem i Freudem respektuję nieświadomą myśl pacjenta, przyjmując, że nawet za najdziwaczniejszymi zachowaniami kryją się pozytywne intencje i że jednostki podejmują najlepsze, dostępne im w danym momencie wybory. Celem mojej pracy jest dostarczenie ludziom większej liczby możliwych wyborów. Przyjmuję również, że na pewnym poziomie każdy posiada zasoby potrzebne do dokonania zmian
Model Miltona jest sposobem użycia języka, który umożliwia:
- dopasowanie do osobowej rzeczywistości i prowadzenie jej;
- rozpraszanie i użycie świadomego myślenia;
- dostęp do nieświadomości i jej zasobów;
- analizę oporu pacjenta;
Erickson był mistrzem w osiąganiu kontaktu. Ja także szanuję i akceptuję wewnętrzną rzeczywistość swojego pacjenta. Przyjmuję, że opór jest wynikiem braku kontaktu. Każda reakcja pacjenta jest dla mnie ważna i możliwa do wykorzystania, a osobowość pacjenta analizowana jest na gruncie teorii psychoanalitycznej.
S U G E S T I A P O S T H I P N O T Y C Z N A
Sugestie posthipnotyczne są to sugestie hipnoterapeuty dotyczące późniejszego wykonania określonych czynności służących Zdrowiu i Życiu pacjenta, które osoba zahipnotyzowana realizuje po przebudzeniu, w stanie pełnej świadomości. Jest ona możliwa zwykle przy głębokiej hipnozie, gdzie pacjent po przebudzeniu miewa częściową lub całkowitą amnezję.
Człowiek realizujący posthipnotyczną sugestię stara się znaleźć logiczne uzasadnienie swojego czynu i wydaje mu się, że sam jest inicjatorem działania które było zawarte w sugestii. Owa tendencja do racjonalizacji stanowi ważną cechę ludzkiej natury – i także jest poddawana analizie w terapii, podobnie jak wszystkie inne zachowania pacjenta omawiane w czasie zawodowej superwizji.
